(Quanlynhanuoc.vn) – Tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là vấn đề đặc biệt quan trọng. Trong thời gian qua, tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương các cấp ngày càng hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu quản lý và phát triển kinh tế – xã hội của địa phương và đất nước. Tuy nhiên, thực tế tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương ở nước ta hiện nay vẫn còn bộc lộ những hạn chế, bất cập do nhiều nguyên nhân khác nhau. Bài viết tập trung giới thiệu tổng quan về chính quyền địa phương, mô hình tổ chức chính quyền địa phương, phân tích những bất cập trong tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện nay và đề xuất một số giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương ở Việt Nam.
Tổng quan về chính quyền địa phương
Để tổ chức quyền lực nhà nước ở địa phương, mỗi quốc gia đều chia lãnh thổ của mình thành các đơn vị hành chính và tổ chức các cơ quan quản lý ở đó nhằm bảo đảm sự liên thông giữa chính quyền trung ương và địa phương nhằm thực hiện các chính sách. sách và quản lý của Nhà nước trên địa bàn.
Chính quyền địa phương (chính quyền địa phương) có thể được hình thành trên cơ sở: đơn vị lãnh thổ – dân số tự nhiên (thiết chế quyền lực của cộng đồng lãnh thổ địa phương) như thôn, xóm (với nông thôn). thị trấn, thị tứ, thành phố (đối với đô thị); hay đơn vị hành chính lãnh thổ, được hình thành do nhu cầu quản lý của nhà nước chứ không phải nhu cầu sinh sống tự nhiên của người dân. Để phục vụ cho mục đích thực hiện công việc quản lý hành chính nhà nước ở địa phương, nhà nước thường chia lãnh thổ quốc gia thành các loại đơn vị lãnh thổ mà trên đó tập trung một số dân cư nhất định và thiết lập các thiết bị. các thiết chế nhà nước cần thiết để tổ chức thực hiện công việc hành chính ở địa phương.
Do đó, chính quyền địa phương là một tổ chức hành chính có tư cách pháp nhân được hiến định và được pháp luật công nhận để tồn tại nhằm mục đích quản lý một khu vực trong một quốc gia. Cảnh sát địa phương là người địa phương. Chính quyền địa phương chịu trách nhiệm cung cấp hàng hóa công cộng (trả nghĩa vụ) cho người dân ở địa phương của họ và có quyền đánh thuế địa phương (thu nhập). Đầu tiên … Các nước như: Trung Quốc, Việt Nam, Indonesia…, coi các cấp chính quyền bên dưới là chính quyền địa phương, trong khi một số nước như Nhật Bản, Pháp, Đan Mạch…, lại chia chính quyền cấp dưới thành cấp trung gian (cấp vùng). , chính quyền cấp tỉnh hoặc cấp huyện) và chính quyền địa phương (cấp thành phố tự quản và cấp xã, phường).
Quy định hiện hành về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương
Ở Việt Nam, theo Khoản 1 Điều 4, Luật tổ chức chính quyền địa phương Năm 2015, cấp chính quyền địa phương gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân được tổ chức ở các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Chính quyền địa phương bao gồm chính quyền địa phương cấp tỉnh, chính quyền địa phương cấp huyện và chính quyền địa phương cấp xã. Chính quyền địa phương quản lý mọi lĩnh vực của đời sống xã hội ở địa phương, trên cơ sở nguyên tắc tập trung dân chủ, kết hợp hài hòa giữa lợi ích của nhân dân địa phương với lợi ích chung của cả nước.
Khoản 2 Điều 112 Cấu tạo 2013 quy định: “Nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương được xác định trên cơ sở phân định thẩm quyền giữa cơ quan nhà nước ở trung ương với địa phương và của từng cấp chính quyền địa phương”. Với quy định của Cấu tạo 2013 và Luật tổ chức chính quyền địa phương Trong năm 2015, có thể thấy thẩm quyền của chính quyền địa phương được xác định dựa trên:
đầu tiên , trong quá trình thực hiện quyền lực nhà nước, chính quyền trung ương hoặc cấp trên sẽ phân quyền cho chính quyền địa phương. Chính quyền địa phương có thẩm quyền về mọi mặt đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục… trong phạm vi đơn vị hành chính do mình phụ trách. Việt Nam là một quốc gia đơn nhất, chủ quyền quốc gia nằm ở trung tâm và do đó, quyền lực tập trung hoàn toàn vào cấp chính quyền trung ương. Chính quyền địa phương là cơ quan thừa hành và thực hiện quyền lực nhà nước ở địa phương. Đồng thời, chính quyền địa phương là một tổ chức, có nhiệm vụ giải quyết các công việc của địa phương, đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng chính đáng của nhân dân địa phương.
Địa vị pháp lý của chính quyền địa phương và chức năng, nhiệm vụ cụ thể của Hội đồng nhân dân (HĐND), Ủy ban nhân dân (UBND) được quy định tại Điều 113, 114 Cấu tạo 2013. Theo đó, HĐND thực hiện hai loại chức năng: quyết định và giám sát (quyết định các vấn đề của địa phương do pháp luật quy định); theo dõi sự tuân thủ Cấu tạo pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân. UBND cấp chính quyền địa phương do HĐND cùng cấp bầu ra, là cơ quan chấp hành của HĐND, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm trước HĐND và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên.
Thứ hai , trong quá trình thực hiện quyền lực nhà nước, các cơ quan nhà nước ở trung ương hoặc cấp trên sẽ “giao” một số thẩm quyền hoặc nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể cho chính quyền địa phương theo cơ chế luật định. thứ bậc . Phân quyền giữa trung ương và địa phương là sự chuyển giao một phần quyền hạn, nhiệm vụ, phương tiện, vật chất,… cho chính quyền địa phương ở trung ương. Chính phủ, các bộ, cơ quan hành chính nhà nước cấp trên chuyển giao thẩm quyền (chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm) cho chính quyền địa phương hoặc cơ quan hành chính cấp dưới bằng văn bản quy phạm pháp luật để tổ chức thực hiện dự án. quyền lực nhà nước.
Giới thiệu về chủ đề phân cấp . Chủ thể phân cấp có thể là cơ quan nhà nước ở trung ương hoặc cơ quan nhà nước ở địa phương (khoản 1 Điều 13). luật tổ chức Chính phủ 2015). Như vậy, phạm vi cơ quan nhà nước có thể phân cấp cho chính quyền địa phương là rất rộng, về nguyên tắc cơ quan nhà nước ở trung ương có thể là Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Quốc hội. các bộ, cơ quan ngang bộ; cơ quan nhà nước ở địa phương có thể là HĐND hoặc UBND ở bất kỳ cấp hành chính nào từ cấp huyện trở lên (cấp xã là cấp hành chính thấp nhất nên không thể phân cấp cho cơ quan nào khác).
Về chủ đề của hệ thống phân cấp . Chủ thể phân cấp có thể là chính quyền địa phương hoặc cơ quan nhà nước cấp dưới của người phân cấp (khoản 1 Điều 13). Luật tổ chức chính quyền địa phương 2015). Ngoài chính quyền địa phương, các cơ quan nhà nước ở địa phương như HĐND, UBND cũng có thể nhận được sự phân cấp. Như vậy, cơ quan nhà nước cấp trên ở trung ương hoặc ở địa phương có thể lựa chọn phân cấp cho chính quyền địa phương hoặc cơ quan nhà nước ở cấp dưới.
về sự tức giận tôi dùng nó ủ một phân số Hở? P. Đó là trao cho mỗi cấp chính quyền, mỗi khâu trong bộ máy những nhiệm vụ, quyền hạn để giải quyết những công việc nhất định. Nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan nhà nước thể hiện ở các quyền và trách nhiệm sau: (1) Quyền và trách nhiệm quản lý nhà nước, hay quyền cung cấp các dịch vụ hành chính công, sự nghiệp công trong những lĩnh vực, quy mô nhất định theo nguyên tắc có việc làm”. tất cả hợp lại thành một ” cho từng cấp quản lý, nghĩa là công việc của cấp này không thuộc cấp khác; (2) Quyền về ngân sách và tài chính được độc lập với các cấp khác để thực hiện các quyền và trách nhiệm được giao; (3) Quyền về tổ chức, nhân sự bảo đảm thực hiện nhiệm vụ, công việc quản lý hoặc cung cấp dịch vụ hành chính, dịch vụ công.
Những hạn chế, bất cập trong tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương hiện nay
Một là, tính chủ động của các cấp chính quyền địa phương chưa cao.
Trong những năm qua, việc phân cấp, phân quyền giữa các cấp chính quyền địa phương ở Việt Nam đã được đẩy mạnh và có nhiều chuyển biến, nhưng trong nhiều trường hợp, việc phân cấp, phân quyền vẫn mang tính “từ trên xuống” nên chưa tạo được sự chủ động cần thiết cho cấp dưới. chính quyền địa phương, đồng thời làm cho cấp trên quá tải, khó kiểm soát, dễ xảy ra tham nhũng, thất thoát. Điều này được thể hiện trên tất cả các mặt, như: phân bổ vốn, ngân sách, đầu tư; quyết định và quản lý tài sản của địa phương; quyết định nhân sự địa phương… Đặc biệt, trong lĩnh vực quản lý ngân sách, đầu tư phát triển, cơ chế huy động nguồn lực tài chính cho đầu tư phát triển, quản lý quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội, hạ tầng đô thị, tổ chức bộ máy, biên chế… là chủ yếu. do cấp trên quyết định mà không có sự tham gia của người thụ hưởng nên nhiều trường hợp không đáp ứng được nhu cầu của địa phương.
Hai là, Quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cấp chính quyền địa phương chưa được bảo đảm.
Cơ chế phân cấp, phân quyền giữa các cấp chính quyền địa phương đã hình thành nhưng chưa có điều kiện phân cấp, phân quyền. Các cấp chính quyền địa phương không được kiện toàn tổ chức bộ máy, nhân lực, tài chính và các điều kiện cần thiết khác để thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước trên địa bàn. Vì vậy, các cấp chính quyền địa phương khó thực hiện “quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm”. Ví dụ như điều kiện tài chính. Hiện nay, theo Luật Ngân sách Nhà nước Các cấp chính quyền địa phương được phân cấp quản lý nguồn thu và nhiệm vụ chi tương ứng để thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội của địa phương. Tuy nhiên, việc phân cấp quản lý ngân sách chưa thực sự phù hợp, mô hình ngân sách lồng ghép, phần lớn thu ngân sách tập trung cho cấp tỉnh, thu ngân sách cấp huyện, xã nhỏ lẻ, không ổn định. Quyết định này dẫn đến trong nhiều trường hợp, nhiều bất cập có thể giải quyết ở cấp xã, huyện nhưng các cấp chính quyền này lại thiếu nguồn lực dẫn đến chậm trễ, chậm trễ.
Ba là, hiệu lực, hiệu quả trong tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương còn hạn chế.
Trên thực tế, các huyện, xã địa phương có trình độ phát triển và đặc điểm kinh tế khác nhau. Có huyện, xã mang tính chất của đô thị phát triển, là một lãnh thổ thống nhất, liên hoàn, không thể chia cắt thành các bộ phận riêng lẻ; tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, tạo nguồn thu chủ yếu cho ngân sách địa phương; hạ tầng có tính chất liên hoàn, phức hợp, tạo thành mạng lưới thống nhất, thông suốt, đồng bộ. Trong khi đó, có những huyện, xã mà kinh tế tập trung chủ yếu vào nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, lâm nghiệp và ngư nghiệp; cơ cấu kinh tế đơn ngành; Cơ sở hạ tầng còn khá đơn giản, chưa có sự liên hoàn và đồng bộ. Một cơ chế, chính sách phân cấp, phân quyền quản lý áp dụng cho mọi địa phương có thể hiểu ở góc độ chính quyền cấp trên, nhưng điều này làm hạn chế hiệu quả của chính sách phân cấp, phân quyền. Chẳng hạn, với phân cấp ngân sách, địa phương có nguồn thu lớn hơn nhưng nhiệm vụ chi giống địa phương khác nên địa phương chưa thực sự chủ động, năng động, tích cực khai thác nguồn thu để đáp ứng nhiệm vụ. chi phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.
Đồng thời, chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã đều thực hiện các nhiệm vụ quản lý gần giống nhau, chỉ khác nhau về cấp độ, địa bàn và có nguồn lực, năng lực khác nhau. Điều này làm cho chức năng, nhiệm vụ của các cấp chính quyền địa phương chồng chéo, trùng lắp, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương. Cụ thể, các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, UBND cấp huyện được tổ chức gần như thống nhất, cấp tỉnh tổ chức như thế nào thì cấp huyện cũng được tổ chức tương tự như vậy, không phụ thuộc vào quy mô dân số của tỉnh. diện tích lớn hay nhỏ. Cách tổ chức như vậy có ưu điểm là đảm bảo tính thống nhất, song có một số trường hợp chưa phù hợp với đặc điểm và tình hình thực tế ở từng địa phương, làm hạn chế tính chủ động, sáng tạo trong việc ra quyết định. quy hoạch tổ chức bộ máy hành chính thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước sát với tình hình địa phương.
Định hướng đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương
Nhằm tăng cường tính chủ động, sáng tạo, tự chủ, tự chịu trách nhiệm và nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương các cấp, đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương ở Việt Nam. Trong thời gian tới cần tập trung vào một số giải pháp sau:
đầu tiên , đẩy mạnh phân cấp, phân quyền giữa các cấp chính quyền địa phương trên cơ sở tăng cường các điều kiện thực hiện phân cấp, phân quyền.
Các cấp chính quyền rà soát, sửa đổi các quy định về quản lý thu, nhiệm vụ chi của các cấp ngân sách. Trong đó điều chỉnh, bổ sung các khoản thu được phân cấp hiện hành nhằm tăng thu cho ngân sách cấp huyện, cấp xã để chủ động điều hành, quản lý ngân sách hiệu quả, giảm số cấp bù. bổ sung cân đối từ ngân sách cấp trên. Về lâu dài, Quốc hội đề nghị bỏ lồng ghép ngân sách, ngân sách độc lập ở từng cấp, ngân sách cấp nào do cấp đó quyết định.
Thứ hai, xây dựng cơ chế, chính sách phân cấp, phân quyền quản lý giữa các cấp chính quyền địa phương phù hợp với đặc điểm kinh tế – xã hội của địa phương.
Một hệ thống phân cấp quản lý hiệu quả sẽ điều chỉnh mức độ tự quyết của từng cấp chính quyền sao cho phù hợp nhất với khả năng của chính quyền đó. Việc xây dựng cơ chế, chính sách phân cấp, phân quyền để áp dụng cho từng đơn vị hành chính có thể chưa làm được ngay nhưng các địa phương có thể hướng tới xác định cơ chế, chính sách cho các nhóm địa phương có lợi ích khác nhau. điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội tương tự nhau. Đối với nhóm thành phố trực thuộc tỉnh, có thể thực hiện phân cấp mạnh hơn trong quy hoạch cũng như nhiệm vụ chi ngân sách nhằm giúp các thành phố trực thuộc tỉnh chủ động hơn trong điều hành kinh tế – xã hội, đúng pháp luật. phù hợp với nhu cầu địa phương. Tuy nhiên, trách nhiệm giải trình chặt chẽ hơn và minh bạch hơn trong quản lý của chính quyền địa phương là cần thiết để đảm bảo hiệu quả của việc phân cấp.
Ba là, rà soát chức năng, nhiệm vụ của các sở, ban, ngành trong tổ chức bộ máy quản lý nhà nước của chính quyền địa phương các cấp.
Theo đó, chính quyền các cấp rà soát chức năng, vai trò quản lý giữa các sở, ban, ngành, phòng chức năng ở UBND cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã theo hướng nâng cao thẩm quyền, trách nhiệm của các đơn vị nhưng không chồng chéo trong việc thực hiện. nhiệm vụ quản lý kinh tế – xã hội trên địa bàn. Bên cạnh đó, việc hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý nhà nước của các cấp chính quyền địa phương gắn với tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan, ban ngành nhằm khắc phục tình trạng các cơ quan, ban ngành thích làm việc theo tập thể. mạng lưới an toàn của riêng mình hơn là sự phối hợp liên ngành. Khi các cơ quan, ban ngành chỉ thích làm việc trong không gian riêng của mình hơn là phối hợp liên ngành, tất yếu sẽ dẫn đến chồng chéo, trùng lặp, lãng phí hoặc bỏ sót một số vấn đề chung cần giải quyết. .
Bốn là, nâng cao năng lực, phẩm chất đội ngũ cán bộ, công chức chính quyền địa phương.
Hoạt động quản lý nhà nước ngày càng phức tạp, đòi hỏi tính khoa học trong quản lý của chính quyền địa phương các cấp. Vì vậy, đội ngũ cán bộ, công chức địa phương cần thường xuyên được bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ; rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống, phong cách phục vụ, vì là người trực tiếp tiếp xúc với nhân dân, lắng nghe và giải quyết tâm tư nguyện vọng của nhân dân.
Năm là, xây dựng chính phủ điện tử, chính phủ số.
Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng công nghệ thông minh, kết nối, vận hành thông suốt phần mềm quản lý điều hành để từng bước mở rộng cung cấp các loại hình dịch vụ công trên địa bàn. Theo đó, chính quyền các cấp phải kịp thời ban hành các quy định, hỗ trợ xây dựng và phát triển chính quyền số các cấp trên địa bàn.
